Mạng Blockchain Ngang Hàng: Sự Trỗi Dậy Của Các Sàn Giao Dịch Crypto P2P
Crypto là tài sản đang phát triển bùng nổ trên toàn cầu và ước tính có khoảng 300 triệu người dùng trên toàn thế giới. Loại crypto phổ biến nhất, Bitcoin, được tạo ra để trao đổi giá trị ẩn danh và trực tiếp giữa những người dùng với mô hình giao dịch ngang hàng (P2P) giúp loại bỏ nhu cầu về bên trung gian trung tâm như ngân hàng hoặc nhà môi giới. Mô hình P2P này đặt nền tảng cho công nghệ blockchain ngang hàng, hỗ trợ Bitcoin — và tất cả các loại crypto.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải thích cơ chế của các mạng ngang hàng, sự kết hợp các mạng này vào các sàn giao dịch crypto và công nghệ blockchain ngang hàng đang cách mạng hóa lĩnh vực crypto.
Mạng P2P Là Gì?
Thuật ngữ P2P đề cập đến các mạng phi tập trung gồm các hệ thống máy tính được kết nối có chứa các thiết bị ngang hàng, hay các nút mạng. Tất cả các nút mạng đều ngang hàng và việc trao đổi dữ liệu xảy ra mà không cần máy chủ trung tâm — tức là mỗi máy tính hoặc nút mạng có thể hoạt động như cả máy chủ tệp và máy khách. Ví dụ: khi đóng vai trò là máy khách, nút mạng tải xuống dữ liệu từ những người tham gia khác; và khi đóng vai trò là máy chủ, nút mạng có thể là một nguồn tải xuống.
Nói một cách đơn giản, các thiết bị ngang hàng hoặc hệ thống máy tính tham gia có thể đồng thời sử dụng và cung cấp các tài nguyên trên cùng một mạng. Các tài nguyên này có thể là tệp, bộ nhớ, quyền truy cập vào máy quét hoặc máy in hoặc sức mạnh xử lý. Không có quyền hành tập trung và không có điểm lỗi duy nhất. Tất cả các nút mạng được kết nối với nhau có thể tham gia vào việc lưu trữ, phân phối và tải lên các tệp. Các giao dịch ngang hàng — P2P — có nghĩa là các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa hai bên liên quan, không cần đến bên trung gian.
P2P Hoạt Động Như Thế Nào?
Mỗi nút mạng trong mạng chia sẻ tệp với mọi nút mạng khác mà không cần thông qua cơ quan trung ương hoặc quản trị viên. Như đã đề cập, các nút mạng đóng vai trò kép là máy khách và máy chủ với các nút mạng khác trên mạng. Mạng P2P khác với mạng máy khách/máy chủ truyền thống, trong đó các máy khách yêu cầu tài nguyên cụ thể từ máy chủ trung tâm.
Máy Khách-Máy Chủ so với Mạng Ngang Hàng
Năm 1979, hai sinh viên tốt nghiệp Đại Học Duke là Jim Ellis và Tom Truscott đã xây dựng Usenet, mạng P2P được triển khai sớm nhất. Usenet là một hệ thống liên lạc cho phép người dùng chia sẻ tin nhắn và tin tức với nhau mà không cần máy chủ trung tâm hoặc quản trị viên. Hệ thống này được phát triển như một giải pháp thay thế cho ARPANET do quân đội Hoa Kỳ sở hữu, phiên bản Internet sớm nhất như chúng ta biết đến ngày nay. Việc sử dụng hệ thống này chỉ giới hạn trong cộng đồng học thuật và những người yêu thích máy tính thời kỳ đầu.
Mãi đến năm 1999, khi Shawn Fanning phát triển Napster, mạng P2P mới trở thành xu hướng chính. Napster là mạng chia sẻ ngang hàng cho phép người dùng chia sẻ và tải xuống các tệp nhạc. Mạng này đã phát triển bùng nổ và gây bão trong ngành giải trí. Đến năm 2000, mạng này đã thu hút được hơn 20 triệu người dùng.
Tuy nhiên, ngành âm nhạc đã không chấp nhận mô hình đột phá, miễn phí bản quyền của Napster và đã bắt đầu một loạt các vụ kiện và chiến dịch dẫn đến việc các cơ quan quản lý đóng cửa mạng này vào năm 2001. Tuy nhiên, Napster đã mở cửa cho các mạng P2P chia sẻ tệp tương tự như LimeWire, Kazaa, Morpheus Gnutella và BitTorrent, phát triển mạnh mẽ vào những năm 2000.
Từ các mạng chia sẻ tệp, mô hình P2P đã tiến tới phát triển ứng dụng mang tính cách mạng hóa trong việc chuyển giá trị bằng cách sử dụng công nghệ blockchain ngang hàng. Satoshi Nakamoto ẩn danh đã ra mắt Bitcoin vào năm 2009, báo hiệu một kỷ nguyên mới của crypto. Bitcoin đã trở thành bộ mặt của một loại trường hợp sử dụng P2P mới.
Trái ngược với các hệ thống P2P khác trong đó tính bất biến không phải là điều ưu tiên, Satoshi muốn giới thiệu một hệ thống các nút mạng sẽ lưu trữ hồ sơ giao dịch được liên kết và không ngừng phát triển mà không thể thay đổi hoặc sửa đổi được. Mạng P2P là bộ khung cơ bản của công nghệ blockchain ngang hàng giúp crypto trở nên khả thi. Kiến trúc phi tập trung của mạng an toàn và vì thế không cần đến các trung gian bên thứ ba.
Các Loại Mạng P2P
Có ba loại mạng P2P, được phân loại theo kiến trúc của chúng: P2P phi cấu trúc, có cấu trúc và lai.
Mạng Có Cấu Trúc
Các mạng P2P có cấu trúc được tổ chức theo cách mỗi nút mạng có thể tìm kiếm và định vị tài nguyên, ngay cả các tệp khan hiếm nhất. Các nút mạng này chủ yếu sử dụng bảng băm phân phối, liên kết từng tệp với một nút mạng ngang hàng cụ thể. Điều này giúp các nút mạng tham gia dễ dàng truy xuất các giá trị được gán cho một khóa.
Tuy nhiên, tính hiệu quả này đi kèm với nhược điểm. Mạng có cấu trúc yêu cầu các nút mạng ghi nhớ danh sách các nút mạng lân cận đáp ứng các tiêu chí cụ thể. Sự thiếu linh hoạt này làm cho các nút mạng kém hiệu quả hơn trong các mạng với tỷ lệ rời bỏ cao.
Mạng Phi Cấu Trúc
Mạng phi cấu trúc là loại P2P dễ thiết lập nhất và phổ biến hơn. Các nút mạng trong mạng phi cấu trúc được kết nối ngẫu nhiên, không áp dụng cấu trúc nào. Điều này làm cho việc tối ưu hóa cục bộ trở nên khả thi. Vì tất cả các nút mạng thực hiện cùng một chức năng, mạng phi cấu trúc rất mạnh mẽ và có thể chịu được tỷ lệ rời bỏ cao - tần suất cao các nút mạng ngang hàng rời khỏi và tham gia mạng P2P.
Mặt khác, bản chất phi cấu trúc khiến việc tìm kiếm và truy xuất các tệp ít phổ biến hơn trở nên khó khăn. Nút mạng yêu cầu phải thực hiện rất nhiều truy vấn tìm kiếm để tìm càng nhiều nút mạng ngang hàng có tệp mong muốn càng tốt. Quá trình này sử dụng rất nhiều bộ nhớ và vì mỗi nút mạng ngang hàng không được chỉ định một nội dung cụ thể, do đó không có gì đảm bảo việc truy vấn nhiều như vậy sẽ tìm thấy tệp mong muốn.
Mạng Lai
Các mô hình P2P lai kết hợp các mô hình máy khách/máy chủ truyền thống và các mô hình ngang hàng. Thông thường, một mô hình lai bao gồm một máy chủ trung tâm cung cấp chức năng máy chủ/máy khách có cấu trúc tập trung, chẳng hạn như giúp các nút mạng tìm thấy nhau và sự kết hợp phi tập trung được cung cấp bởi sự ngang hàng của nút mạng thuộc mạng ngang hàng thuần túy, phi cấu trúc.
Các mô hình P2P lai thường hoạt động tốt hơn vì chúng kết hợp tốt nhất cả mạng ngang hàng có cấu trúc và phi cấu trúc.
Ví dụ về P2P trong Blockchain
Là yếu tố cơ bản của công nghệ blockchain, kiến trúc P2P quản lý các giao dịch crypto. Crypto tận dụng sức mạnh của công nghệ blockchain ngang hàng vì chúng có thể được trao đổi hoặc chuyển mà không cần sự trợ giúp của bất kỳ cơ quan trung ương nào.
Blockchain là công nghệ sổ lệnh phân tán lưu trữ các giao dịch công khai và vĩnh viễn. Các “khối” mới chứa dữ liệu giao dịch liên tục được liên kết với các khối đã khớp trước đó, tạo thành một chuỗi các khối dữ liệu — do đó, được gọi là blockchain. Blockchain ghi lại các giao dịch một cách bất biến trong các khối kỹ thuật số có chứa các thông tin được đóng dấu thời gian của người gửi và người nhận. Không có cơ quan trung ương quản lý mạng, chỉ các nút mạng tham gia mới có thể xác thực các giao dịch với nhau.
Khi cá nhân (hoặc nhóm) có tên Satoshi Nakamoto phát triển Bitcoin vào năm 2008, họ đã hình dung việc tạo ra một “hệ thống tiền điện tử ngang hàng” (xem tiêu đề của sách trắng ban đầu) hoạt động phi tín nhiệm không cần đến bên trung gian. Mạng P2P là thành phần quan trọng của công nghệ blockchain bởi vì chúng hỗ trợ một sổ lệnh giao dịch phân tán. Hệ thống “phi tín nhiệm”, trong đó chính kiến trúc của mạng đảm bảo tính toàn vẹn của các giao dịch.
Đây là nơi khái niệm phi tập trung cơ bản của blockchain ngang hàng xuất hiện. Các chuỗi này không được lưu giữ tại một vị trí tập trung hoặc máy chủ quản lý, thay vào đó được phân tán đến tất cả các nút mạng có trong mạng (thậm chí trên toàn cầu). Kết quả là, mỗi nút mạng giữ một bản sao của blockchain (và thông tin giao dịch), do đó bảo mật và xác thực dữ liệu được lưu trữ trên mạng.
Các Tính Năng Của Blockchain
Có lẽ bạn đang tự hỏi làm thế nào một nút mạng có thể được thiết lập để tham gia vào quá trình này. Về cơ bản, bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào quy trình xác thực bằng cách thiết lập một nút mạng. Tuy nhiên, người dùng phải đáp ứng một vài yêu cầu tính toán. Trong trường hợp Bitcoin, bạn có thể thiết lập một nút mạng bằng cách cài đặt phần mềm Bitcoin Core và tải xuống tất cả dữ liệu blockchain BTC.
Điều này làm cho blockchain minh bạch, bình đẳng và dân chủ. Nó cũng đảm bảo rằng không một cá nhân hoặc tổ chức nào có thể kiểm soát blockchain. Điều này trái ngược với cơ sở dữ liệu tập trung truyền thống, trong đó một thực thể duy nhất kiểm soát tất cả dữ liệu—hãy nghĩ đến Google, Visa hoặc một cơ quan chính phủ. Do đó, công nghệ blockchain có tiềm năng cách mạng hóa cách chúng ta kinh doanh và tương tác với nhau.
Một lưu ý quan trọng là các thợ đào — các nút mạng xác thực các giao dịch Bitcoin — nhận được phần thưởng vì đã giúp duy trì hệ sinh thái crypto. Các nút mạng này rất quan trọng vì họ xác thực tính hợp pháp của sổ lệnh phân tán và đảm bảo tính bảo mật của mạng.
Công nghệ blockchain ngang hàng đã tạo ra một số ứng dụng, đáng chú ý nhất là crypto, trong đó Bitcoin là phổ biến nhất. Blockchain cũng hỗ trợ các ứng dụng tài chính, gaming, token không thể thay thế (NFT) và dữ liệu. Mặc dù công nghệ blockchain vẫn đang phát triển, các doanh nghiệp đang khám phá những cách thức mà hệ thống sổ lệnh phân tán và chia sẻ công khai có thể tăng cường hoạt động của họ.
Lợi Ích và Hạn Chế của Mạng P2P
Các mạng P2P đã chuyển đổi các dịch vụ chia sẻ dữ liệu và tệp, cung cấp khả năng kháng kiểm duyệt nâng cao và các giao dịch hiệu quả. Trái ngược với mạng máy khách/máy chủ, trong đó máy khách yêu cầu thông tin từ các máy chủ tập trung, mạng P2P cho phép các nút mạng giao tiếp trực tiếp với nhau. Thiết kế phi tập trung này mang lại một số lợi ích, bao gồm cải thiện hiệu quả mạng, khả năng phục hồi khi gặp sự cố và quyền riêng tư. Tuy nhiên, mạng P2P cũng có một số hạn chế phải được xem xét khi thiết kế hoặc sử dụng chúng.
Lợi Ích của Mạng P2P:
Cải thiện hiệu quả mạng: Trong các mạng P2P, mỗi nút mạng tham gia vào việc định tuyến và chuyển tiếp dữ liệu. Điều này có thể cải thiện hiệu quả mạng vì không cần đến bộ định tuyến hoặc máy chủ chuyên dụng.
Khả năng phục hồi khi gặp sự cố: Các mạng P2P có khả năng phục hồi tốt hơn khi gặp sự cố so với các mạng tập trung, vì việc mất một nút mạng duy nhất không làm tê liệt toàn bộ mạng.
Quyền riêng tư: Các mạng P2P thường được xem là thân thiện với quyền riêng tư hơn các mạng tập trung, vì không cần cơ quan trung ương lưu trữ hoặc truy cập dữ liệu người dùng.
Khả Năng Mở Rộng: Mạng P2P được thiết kế để có thể mở rộng. Mỗi nút mạng hoặc nút mạng ngang hàng có thể là một máy chủ, ngăn chặn tình trạng tắc nghẽn gặp phải trong các hệ thống tập trung khi số lượng máy khách tăng lên. Trong mạng P2P, sự gia tăng số lượng máy khách đồng nghĩa với việc số lượng máy chủ tăng lên tương ứng.
Chi phí: Mạng P2P tiết kiệm chi phí đáng kể vì chi phí không tập trung vào một cơ quan trung ương mà thay vào đó được phân bổ ra. Ngoài ra, các mạng này có khả năng mở rộng và hiệu quả cao do mỗi nút mạng đóng nhiều vai trò.
Cơ Chế Đồng Thuận: Khía cạnh đồng thuận cơ bản này của các blockchain ngang hàng làm giảm nguy cơ sửa đổi hoặc thay đổi dữ liệu.
Hạn Chế của Mạng P2P:
Tốc độ chậm hơn: Các mạng P2P thường chậm hơn các mạng tập trung, do cần nhiều bước nhảy hơn (di chuyển của một gói dữ liệu từ một phân đoạn mạng này sang phân đoạn mạng tiếp theo) để tiếp cận tất cả các nút mạng.
Khó quản lý hơn: Quản lý mạng P2P có thể khó khăn hơn mạng tập trung vì không có cơ quan trung ương chịu trách nhiệm về hoạt động mạng. Ví dụ: mạng P2P có thể dễ bị tấn công bằng phần mềm độc hại nếu vi-rút xâm nhập vào hệ thống từ nhiều nút mạng. Hơn nữa, khuôn khổ phi tập trung khiến việc giám sát hoặc kiểm soát các hoạt động bị cấm và giao dịch bất hợp pháp trở nên khó khăn hơn.
Công suất tính toán: Trong bối cảnh các blockchain proof of work (PoW), công suất tính toán khổng lồ cần thiết để cập nhật thông tin trên một số mạng là nguyên nhân gây ra mối quan ngại về môi trường.
Khi kiểm tra các lợi ích và hạn chế của mạng P2P, điều quan trọng là phải xem xét trường hợp sử dụng cụ thể của mạng. Mạng P2P có thể là công cụ hữu ích để cải thiện hiệu quả mạng, khả năng phục hồi khi gặp sự cố và khả năng mở rộng — nhưng mạng tập trung mang lại lợi ích lớn hơn trong một số trường hợp.
Sàn Giao Dịch Crypto P2P Là Gì?
Các sàn giao dịch crypto P2P là các nền tảng phi tập trung cho phép người bán và người mua crypto giao dịch mà không cần đến sự tham gia của bên thứ ba. Trái ngược với phương pháp “sổ lệnh” của các sàn giao dịch crypto thông thường, các sàn giao dịch P2P sử dụng phần mềm được thiết lập tốt để tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trực tiếp giữa người mua và người bán.
Các sàn giao dịch crypto P2P list các ưu đãi mua và bán khác nhau được các bên liên quan đăng. Nếu bạn là người mua, bạn có thể chọn người bán có các điều kiện phù hợp với yêu cầu của bạn. Thông thường, người bán cung cấp số tiền giao dịch tối thiểu/tối đa, phương thức thanh toán và tỷ giá tiền tệ khác nhau. Trong các sàn giao dịch phi tập trung như vậy, người dùng chịu trách nhiệm về các giao dịch của họ và có thể giao dịch với các bên mua/bán mà không cần sự tham gia của bất kỳ cơ quan trung ương nào. Do đó, các tính năng bảo mật đóng vai trò cực kỳ quan trọng.
Phần lớn các sàn giao dịch crypto P2P triển khai hệ thống thanh toán ký quỹ để đảm bảo sự an toàn của các khoản tiền. Ngoài ra, quá trình xác minh người dùng know your customer (KYC) ngăn chặn lừa đảo hoặc các hoạt động gian lận trên các sàn giao dịch crypto. Việc kết hợp các tính năng bổ sung, chẳng hạn như xác thực hai yếu tố và các giao thức SSL, cũng cho thấy khả năng tồn tại của nền tảng.
Tại Sao Nên Giao Dịch Crypto P2P?
Các sàn giao dịch crypto P2P có một vài lợi thế chính. Ví dụ: các sàn giao dịch này là phiên bản nâng cấp của các thị trường truyền thống và hoạt động mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào từ bên trung gian. Do đó, người tham gia có thể thực hiện nhiều quyền hơn đối với các giao dịch mua bán của họ và chọn bên giao dịch dựa trên sự phù hợp nhận thức được.
Sử dụng sàn giao dịch crypto P2P thường có chi phí phải chăng hơn các nền tảng tập trung. Lý do chính là khuôn khổ phi tập trung của mạng P2P không yêu cầu người dùng phải thanh toán bất kỳ khoản nào cho bên lưu ký hoặc bên thứ ba.
Ngoài ra, các nền tảng P2P không giữ bất kỳ khoản tiền nào của người dùng để tiến hành các giao dịch, do đó cung cấp môi trường giao dịch an toàn hơn. Việc sử dụng các thỏa thuận ký quỹ để giữ tiền cho đến khi các điều kiện được đáp ứng ngăn chặn hơn nữa các hoạt động gian lận.
Một yếu tố quan trọng khác là các sàn giao dịch crypto P2P là các nền tảng mở, không có sự can thiệp của chính phủ và các hành động pháp lý. Nếu bạn cư trú tại một quốc gia có hạn chế về crypto, các sàn giao dịch crypto P2P có thể là một cách để giao dịch tài sản của bạn.
Tuy nhiên, các nhà giao dịch P2P có thể phải đối mặt với một số thách thức, bao gồm sự không chắc chắn của các giao dịch và các vấn đề thanh khoản. Người mua hoặc người bán có liên quan có thể thay đổi ý định của họ khi giao dịch, gây ra những vấn đề không cần thiết. Thanh khoản thấp trên một số sàn giao dịch có thể làm chậm đáng kể các giao dịch. Như đã nói, một số sàn giao dịch thậm chí còn cung cấp các thị trường P2P miễn phí giao dịch.
Dịch vụ P2P mới ra mắt của Bybit là một dự án mạo hiểm. Dịch vụ này không yêu cầu phí chuyển đổi và không có phí ẩn. Dịch vụ này cung cấp hơn 80 phương thức thanh toán, thuận tiện cho hầu hết các cá nhân. Dịch vụ P2P của Bybit cũng triển khai một hệ thống ký quỹ cho các bên giao dịch để đảm bảo hoàn thành các giao dịch của họ một cách an toàn.
Thị Trường P2P so với Sàn Giao Dịch OTC
Giao dịch crypto OTC đề cập đến việc mua và bán crypto bên ngoài các nền tảng chuyển đổi tiêu chuẩn. Giao dịch này liên quan đến một nhà môi giới-đại lý tập trung, người đàm phán giao dịch giữa các bên mua và bán.
Nói chung, giao dịch OTC được sử dụng cho các giao dịch lớn hơn đáng kể để tránh trượt giá, về cơ bản trong trường hợp giá thực hiện của bạn khác với kỳ vọng. Sự trượt giá xảy ra thường xuyên với các loại crypto biến động. Một lý do khác để sử dụng giao dịch OTC là quyền riêng tư và ẩn danh do giao dịch này mang lại. Nhà môi giới loại bỏ nhu cầu tương tác trực tiếp giữa các bên giao dịch, điều này có thể giúp bảo vệ danh tính của họ. Tuy nhiên, nó có thể dẫn đến các vấn đề khác, chẳng hạn như giảm tính minh bạch và rủi ro về quy định.
Trái lại, các thị trường P2P cung cấp nền tảng phi tập trung nhanh chóng để trao đổi trực tiếp giữa người mua và người bán. Các giao dịch blockchain ngang hàng không có sự tham gia của nhà môi giới và không có quy trình đàm phán kéo dài như với giao dịch OTC.
Hơn nữa, các mạng blockchain ngang hàng cho phép các bên giao dịch kiểm soát trực tiếp các giao dịch của họ cũng như lựa chọn người bán hoặc người mua theo ưu tiên. Ngoài ra, các giao dịch được hoàn thành nhanh chóng với phí giao dịch thấp hơn các giao dịch OTC.
Trong số các ứng dụng khác nhau của mạng blockchain ngang hàng, crypto đã trở nên phổ biến rộng rãi nhờ khả năng giao dịch của chúng trong thế giới tài chính. Ý tưởng “phân phối và phi tập trung” của mạng P2P là động lực thúc đẩy sự phát triển của cả crypto và sàn giao dịch phi tập trung (DEX).
Mục đích chính là loại bỏ mọi sự phụ thuộc vào các cơ quan trung ương và tạo ra mạng lưới minh bạch với các sổ lệnh mã nguồn mở. Hơn nữa, các mạng crypto được bảo mật và khả năng phục hồi tốt hơn khi gặp phải các cuộc tấn công độc hại. Cuối cùng, các thị trường P2P đã loại bỏ các bên trung gian mà các sàn giao dịch OTC vẫn sử dụng.
Điểm Mấu Chốt
Nhờ khuôn khổ đáng tin cậy, phi tập trung và an toàn, P2P đã trở thành công nghệ cơ bản của nhiều dịch vụ và ứng dụng. Ngày nay, các mạng P2P được sử dụng trong các ứng dụng chia sẻ tệp, thị trường trực tuyến và phần mềm mã nguồn mở.
Crypto và công nghệ sổ lệnh phân tán của crypto là những minh họa mang tính bước ngoặt của mô hình P2P, cung cấp khả năng bảo mật đáng kinh ngạc và tăng cường tính minh bạch trong lĩnh vực tài chính. Những phát triển này đã tiến thêm một bước với sự ra đời của các sàn giao dịch crypto P2P, giúp thực sự chuyển đổi không gian crypto thành mạng phi tập trung bằng cách sử dụng công nghệ blockchain ngang hàng.